От редакции
Публикуемые в данном сборнике статьи отражают многообразие научно-исследовательских задач, решаемых учёными Института сейсмологии НАН КР и их коллегами.
Методом проходки траншей («тренчинг») изучены активные разломы Чуйской впадины: выявлено, что за последние 5000 лет в данном регионе произошло четыре сильных землетрясения. При этом «стабильные» периоды, протяжённостью в несколько тысяч лет, сменяются активными периодами, продолжительностью в сотни лет, в течении которых происходят сильные сейсмособытия.
Рассмотрены глобальные и региональные изменения сброшенного сейсмического напряжения крупных коровых землетрясений за последние 40 лет. Это позволило установить, что колебания этого параметра происходили синхронно и привели к изменениям взаимосвязи магнитуд с сейсмическим моментом. Выполнены прогнозные расчёты с использованием методов гармонического анализа, которые позволили выделить периоды повышения уровня сейсмической опасности для территории Тянь-Шаня и отдельных его регионов. Представлены методика и данные ежедневного изучения динамики разломов Земного шара, Америки и Азии за 2012-2015 гг..
По результатам анализа шумов плотины Токтогульской ГЭС показана возможность использования спектров шума для оценки причин остаточных явлений в теле плотины после землетрясений.
Изложены результаты выделения спокойной солнечно-суточной вариации в высоких широтах, которые вызываются токами затекания от среднеширотной токовой системы Sq; сделан вывод, что Sq°- вариации проявляются ежедневно, но выделение их затруднено из-за происходящих в авроральной зоне и полярной шапке не перманентых магнитных возмущений.
Дана стратиграфическая и сейсмотектоническая характеристика Чон-Ак-Сууйского грабена Северного Прииссыккулья.
Издание рассчитано на широкий круг специалистов, работающих в области наук о Земле.
Редакциядан
Аталган жыйнакта жарыяланып жаткан макалалар Сейсмология институтунун окумуштуулары жана алардын кесиптештери тараптан чечилип жаткан илимий-изилдөөчүлүк милдеттердин көп түрдүүлүгүн чагылдырышат.
Траншейлерди өткөрүү («тренчинг») методу менен Чүй ойдуңунун активдүү жараңкалары изилденди: бул аймакта акыркы 5000 жыл ичинде төрт өтө күчтүү жер титирөө болуп өткөнү аныкталды. Мында бир нече миңдеген жылдарга созулган узактыгындагы «туруктуу» мезгилдер, жүздөгөн жылдарга созулган, алар болуп жаткан кезде күчтүү сейсмоокуялар болуп өтө турган активдүү мезгилдер менен алмашылат.
Калктуу пункттардын жана объекттердин тарыхый жана заманбап жер титирөөлөрдүн негизинде титирөөлөрүнүн интенсивдүүлүгүнүн жыйнакталган карталарынын эки өлчөмдүү жана үч өлчөмдүү моделдери берилген, алар келечектеги окуялардын даярдалуу тармактарын аныктоого шарт түзүшөт. Макалада Кыргызстандын гидродинамикалык талаалары режимин иштеп чыгуу жана ага талдоо жүргүзүү методдору баяндалган.
Токтогул ГЭСинин плотинасынын дхрүлдөөлөрүнө талдоо жүргүзүүнүн жыйынтыктары боюнча жер титирөөлөрдөн кийин плотинанын телосундагы калдык кубулуштардын себептерине баа берүү үчүн спектрлерди колдонуунун мүмкүндүгү көрсөтүлгөн.
Sq орто кеңдиктеги ток системасынан агып кирүү токтору тарабынан пайда боло турган бийик кеңдиктердеги тынч күндүк-суткалык вариациялардын бөлүнүп чыгууларынын жыйынтыктары баяндалган; Sq°- вариациялары күн сайын көрүнө тургандыгы, бирок алардын бөлүнүп чыгуусу авроралдык зонадагы жана полярдык шапкада болуп жаткан перманенттик эмес магниттик дүүлүгүүлөрдөн улам кыйындатылган боло тургандыгы тууралуу корутунду жасалган.
Түндүк Ысык-Көл алдындагы Чоң-Ак-Суу грабенинин стратиграфиялык жана сейсмотектоникалык мүнөздөмөсү берилген.
Басылма Жур тууралуу илимдер тармагында эмгектенишкен адистердин кеңири чөйрөсүнө сунушталат.
Мамыровдун Э. макаласында божомолдоо методдорун өркүндөтүү боюнча негизги көйгөй маселелер көрсөтүлгөн. Тянь-Шандын күтүлүп жаткан ири жер титирөөлөрүнүн мүмкүн болуучу жерлерин аныктоонун өркүндөтүлгөн методикасы сүрөттөлгөн, ал орто жана узак мөөнөтүү планда 0.70 мүмкүндүүлүгү менен активдүү жараңкалар зоналарындагы келечектеги сейсмокатастрофалардын мүмкүн болуучу жерлерин локалдаштырууга мүмкүндүк берет.