Омуралиева А.
Институт сейсмологии НАН КР,
г. Бишкек, Кыргызстан
ИСТОРИЧЕСКИЕ ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯ С K ≥ 13.6 В ПРЕДЕЛАХ БАТКЕНСКОЙ ОБЛАСТИ И ПРИЛЕГАЮЩИХ ТЕРРИТОРИЙ: ИХ ВОЗМОЖНЫЕ ПАРАМЕТРЫ СЕЙСМИЧЕСКИХ ВОЗДЕЙСТВИЙ
Изучено пространственно-временное распределение рассматриваемых землетрясений с K ≥ 13.6 на площади, ограниченной координатами φ= 39˚-40˚40', λ = 68˚-72˚30' за 1822-2020 гг., что является важным условием для всестороннего анализа сейсмической опасности. Впервые оценены параметры сейсмических воздействий: границы очаговых и близких зон, границы близких и дальних зон, преобладающие периодов колебаний, продолжительность колебаний, интенсивность сотрясений, а также значения пиковых ускорений в очаговых зонах в зависимости от механизмов очагов. В последовательности проявления рассматриваемых землетрясений с характерными параметрами сейсмических воздействий установлена иерархия сейсмических циклов. Хаитское землетрясение (K = 17.0, Мs=8.1, 1949 г.) с максимальными параметрами сейсмического воздействия проявилось на пике сейсмической активизации, Исфара-Баткенское землетрясение (K=15.5, Мs=7.1, 1977 г.)- в период спада активизации, Канское землетрясение (K=14.8, Мs=6.7, 2007 г.) - в период повторного затишья цикла второго порядка. Построены карты – схемы распределения параметров сейсмических воздействий, в частности, очаговых зон землетрясений с K ≥ 13.6 в пределах Баткенской области и прилегающих территорий. Определены максимальные возможные параметры разломов очаговых зон, в частности максимальная подвижка, длина разрыва поверхности, область разрыва, время подготовки землетрясения.
БАТКЕН ОБЛУСУНУН ЖАНА АГА ЧЕКТЕШ АЙМАКТАРДЫН ИЧИНДЕГИ K ≥ 13.6 ТАРЫХЫЙ ЖЕР ТИТИРӨӨЛӨРҮ: АЛАРДЫН СЕЙСМИКАЛЫК ТААСИРИНИН МҮМКҮН БОЛГОН ПАРАМЕТРЛЕРИ
1822-2020-жылдардагы φ=39˚-40˚40', λ=68˚-72˚30' координаттары менен чектелген аймакта сейсмикалык энергиясы K ≥ 13.6 болгон жер титирөөлөрдүн мейкиндик жана убакыттык боюнча жайгашышы изилденген, бул сейсмикалык коркунучту комплекстүү талдоо үчүн маанилүү шарт болуп эсептелинет. Сейсмикалык таасирлердин параметрлери (очок жана жакын зоналардын чек аралары, жакынкы жана алыскы зоналардын чек аралары, термелүүнүн басымдуу периоддору, термелүүнүн узактыгы, термелүүнүн интенсивдүүлүгү, ошондой эле очок механизмдерине жараша очок зоналардагы эң чоң ылдамдануулардын мааниси) биринчи жолу аныкталды. Сейсмикалык таасирдин мүнөздүү параметрлери бар каралган жер титирөөлөрдүн пайда болуу ырааттуулугунда сейсмикалык циклдердин иерархиясы белгиленген. Сейсмикалык таасирдин максималдуу параметрлери бар Хаит жер титирөөсү (K=17, Мs=8.1, 1949) сейсмикалык активдешүүнүн туу чокусунда, Исфара-Баткен жер титирөөсү (K=15.5, Мs=7.1, 1977) – сейсмикалык активдешүү басаңдаганда, Кан жер титирөөсү (K=14.8, Мs=6.7, 2007) - экинчи тартиптеги циклдин кайталанган тынч мезгилде пайда болгон. Баткен облустагы жана ага чектеш аймактардагы K ≥ 13.6 жер титирөөлөрдүн очок зоналардагы сейсмикалык таасирдин параметрлеринин бөлүштүрүү карта-схемалары жасалган. Очок зонанын жаракаларынын мүмкүн болгон максималдуу параметрлери аныкталган, атап айтканда, максималдуу жылышуу, жер бетиндеги жараканын узундугу, жараканын аймагы жана жер титирөө пайда болуу убактысы.
HISTORICAL EARTHQUAKES WITH K ≥ 13.6 WITHIN THE BATKEN REGION AND ADJACENT TERRITORIES: THEIR POSSIBLE PARAMETERS OF SEISMIC IMPACTS
The spatial-temporal distribution of earthquakes with K ≥ 13.6 in the area limited by the coordinates φ=39˚-40˚40 ', λ=68˚-72˚30' for 1822-2020 was studied, which is an important condition for a comprehensive analysis of seismic hazard. For the first time, the parameters of seismic impacts were estimated: boundaries of focal and nearby zones, boundaries of near and distant zones, prevailing periods of oscillations, duration of oscillations, intensity of shaking, as well as the values of peak accelerations in focal zones, depending on focal mechanisms. A hierarchy of seismic cycles is established in the sequence of considered earthquakes’ manifestation with characteristic parameters of seismic impacts. The Khait earthquake (K=17.0, Мs=8.1, 1949) with the maximum parameters of the seismic impact manifested itself at the peak of seismic activation, the Isfara-Batken earthquake (K=15.5, Мs=7.1, 1977) - during the recession of the activation, the Kan earthquake (K=14.8, Мs=6.7, 2007) - during the period of the second calm cycle of the second order. Schematic map of distribution of parameters of seismic impacts, in particular, K ≥ 13.6 earthquakes’ focal zones within the Batken region and adjacent area is plotted. Maximum possible parameters of faults in focal zone are determined, in particular, maximum displacement, surface rupture length, rupture area, and earthquake preparation time.