Джумабаева А. Б., Байкулов С.К.,
Тилек кызы Гулкайыр, Рахмединов Э.Э.
Институт сейсмологии НАН КР, г. Бишкек, Кыргызстан
КРУПНЫЕ ОПОЛЗНИ В АКТИВНЫХ СТРУКТУРАХ ЮГО- ЗАПАДНОГО ТЯНЬ-ШАНЯ (БАТКЕНСКАЯ ОБЛАСТЬ)
Крупные скальные оползни на территории Баткенской области распространены на северных склонах Туркестано-Алайского хребта и приурочены к зонам разломов. Большинство оползней соответствует критерию сейсмического происхождения (крупные размеры, большая длина пробега каменной лавины, зарождение оползня в верхней части склона, появления оползней в одних и тех же участках, и их близость к зонам разломов) и указывает на их связь с возможными крупными палеоземлетрясениями. Крупные оползни во верховьях рек Сох, Шахимардан, Исфайрамсай неоднократно перекрывали русла водотоков, создавая запрудные и завальные озёра, которые представляют риск прорыва при возможных сильных землетрясениях в будущем.
КЫЙМЫЛДУУ СТРУКТУРАЛАРДАГЫ ИРИ ЖЕР КӨЧКҮЛӨР (ТҮШТҮК-БАТЫШ ТЯНЬ-ШАНЬ, БАТКЕН ОБЛУСУ)
Баткен аймагындагы ири жер көчкүлөрдүн таралышы Туркестан-Алай тоо кыркасынын түндүк тарабындагы жарака зоналарына туура келет. Айрым белгилери (ири көлөмү, таш кулоонун узундугу, тоонун чокусунан урап түшүсү, жакын аралыкта тыгыз жайгашышы, жарака зоналарына жакындыгы) менен жер көчкүлөрдүн жер титирөөгө байланышы божомолдонот. Убагында Сох, Шахимардан, Исфайрамсай дарыяларынын жогорку агымындагы ири жер көчкүлөр бир нече жолу суу агымдарын тосуу менен жабык көлдөрдү пайда кылган. Учурда аталган дарыялардын жогорку агымында жабык көлдөр жер титирөөдөн жарылуу коркунучун туудурат.
LARGE LANDSLIDES IN THE ACTIVE STRUCTURES OF THE SOUTHWESTERN TIEN SHAN (BATKEN REGION)
Large rock landslides on the territory of the Batken region are propagated on the northern slopes of the Turkestan-Alay Range and are confined to the zones of faults. Most of landslides correspond to the seismic origin criteria (large size, long rock avalanche path, landslide initiation in the upper part of the slope, occurrence of landslides in the same areas, and their proximity to fault zones), which indicates their link with possible large paleoearthquakes. It should be noted that large landslides in the upper reaches of the Sokh, Shakhimardan, Isfairamsay rivers repeatedly blocked the channels of watercourses, creating dammed and dammed lakes. Currently, located dammed lakes in the upper reaches of the rivers represent the risk of dammed lakes if strong earthquakes destroy them in the future.